TEMBANG MACAPAT

Macapat

  Macapat iku tembang diperdagangkan di Jawa. Saben padha macapat ndarbèni ukara salarik kang diarani  gatra , lan saben gatra nduwé sawatara guru wilangan ( suku tembung ) tinamtu, lan dipungkasi nganggo uni pungkasan kang diarani  guru lagu . Macapat kanthi jeneng kang béda uga bisa tinemu sajeroning kabudayan  Bali ,  Sasak ,  Madura , lan  Sunda . Kajaba dan Macapat uga naté tinemu ing Palembang. dan Banjarmasin.
    Adate macapat ngemu teges minangka  maca papat-papat , ya iku cara maca saben patang wanda ( suku tembung ).
   Nanging bab iki dudu siji-sijiné makna, penafsiran liya uga ana. Ana praduga, sedang mencari pasangan jaman  Majapahit  lan wiwitané prabawa  Walisanga , membaca bab iki hijau kanggo kaanan di  Jawa Tengah . Amarga ing  Jawa Wetan  lan  Bali  macapat wis kawentar sadurungé teka Islam.

Karya-karya kasusastran klasik Jawa saka jaman  Mataram Anyar , lumrahé ditulis nganggo metrum macapat. Melihat tulisan sajeroning dengan prosa utawa  gancaran  lumrahé ora dianggep asil karya sastra nanging hijau kaya déné 'pratélan isi' waé. Sawetara conto karya sastra Jawa yang ditulis sajeroning tembang macapat kalebu  Serat Wedhatama ,  Serat Wulangreh , dan  Serat Kalatidha .

Puisi tradisional Jawa utawa tembang adaté dipérang dadi telung kategori:  tembang cilik ,  tembang tengahan  lan  tembang gedhé . Macapat digolongaké kategori  tembang cilik  lan uga  tembang tengahan , déné  tembang gedhé  wujud  kakawin  utawa gurit tradisional Jawa Kuna, tergantung jaman Mataram Anyar, ora dicakaké prabédan antara suku tembung dawa lan cendhak.

Saliyané iku  tembang tengahan  uga bisa tegesé  kidung , gurit tradhisional basa Jawa Tengahan.

Setelah itu karo  kakawin , aturan-aturan sultanoning macapat iku béda lan luwih gampang dicakaké sajeroning basa Jawa amarga béda karo kakawin kang didhasaraké marang  basa Sangskerta , sajeroning macapat prabédan undang-undang merangkak dara lan

Aturan-aturan sajeroning macapat mau antarané:

Guru gatra : wilangan larik / gatra saben padha.

Guru wilangan : wilangan wanda saben gatra.

Guru lagu : tibané swara wanda ing pungkasan ing saben gatra.

Déné,  tembang  utawa sekar sajatiné ana warna-warna. Lumrahé dipérang dadi telung jinis, ya iku: Sekar alit, sekar tengahan lan sekar ageng.

Tuladha:

Sinom

Pangéran kang sipat murah (8 / a)

Njurungi kajating dasih (8 / i)

Ingkang temen tinemenan (8 / a)

Pan iku ujaring dalil (8 / i)

Nyatané ana ugi (7 / i)

Iya Kiyageng ing Tarub (8 / u)

Wiwitané nenedha (7 / a)

Tan pedhot tumekèng siwi (8 / i)

Wayah buyut canggah warèngé kang tampa (12 / a)

Dhandhanggula

Éling-éling pra kadang dèn éling (10 / i)

Uripira ing  donya  tan lama (10 / a)

Bebasan hijau mampir ngombé (8 / e)

Cinecep nulya wangsul (7 / u)

Mring asalé sangkané nguni (9 / i)

Begja kang wus pana (7 / a)

Sangkan paranipun (6 / u)

Dedalan kang dèn ambah (8 / a)

Mrih rahayu lumampah margi utami (12 / i)

Sejatining kasidan (7 / a)

Kinanthi

Padha gulangen ing kalbu (8 / u)

Ing sasmita amrih lantip (8 / i)

Aja pijer  mangan  néndra (8 / a)

Kaprawiran dèn kaèsthi (8 / i)

Pesunen sariranira (8 / a)

Sudanen dhahar lan guling (8 / i)

Asmarandana

Anjasmara ari mami (8 / a)

Masmirah kulaka warta (8 / a)

Dasihmu tan wurung layon (8 / a)

Anèng kuta  Prabalingga  (8 / o)

Prang tanding Wurubisma (7 / a)

Kariya slamet wong ayu (8 / u)

Pun kakang pamit palastra (8 / a)

Megatruh

Sigra milir sang gèthèk sinanggga  bajul  (12 / u)

Kawan dasa kang njagèni (8 / i)

Ing ngajeng miwah ing pungkur (8 / u)

Sinangga ing  kanan  kèring  (8 / i)

Sang gèthèk lampahnya alon (8 / o)

Wirangrong

Tan pantes akèh ngawruhi (8.i)

Mulané lamun miraos (8 / o)

Dipun ngarah-Arah ywa kabanjur (10 / u)

Yèn wis kawijil (6 / i)

Tan kena tinututan (7 / a)

Mulané dipunprayitna (8 / a)


sumber: https://id.m.wikipedia.org/wiki/Macapat

DESKRIPSI GAMELAN

Gamelan 

Gamelan iku kagunan musik tetabuhan tradhisional aseli saka Indonésia mligi ing pulo Jawa, Madura, Bali lan Lombok. Tembung gamelan dhéwé iku asalé saka basa Jawa ya iku "gamel" kang duwé makna "tabuh".  Isi gamelan iku saprangkat piranti musik kang dienggo ngiringi tembang, utawa ditabuh tanpa tembang minangka klenèngan. Jinis musik iki kasebar nganti tekan pulo-pulo ing saindenging tlatah Nusantara lan saiki malah wis kasebar rata nganti Amérika, Éropah lan tlatah liyané.
 Jinis musik tradhisional liya kang mèmper karo gamelan uga ana ing Filipina, Malaysia lan Suriname.

Gamelan duwé melodhi kang magis utawa nduwé daya supranaturalsupranatural, mula swarané gamelan diarani mélodi utawa wirama perkusi kang magis.
 Pagelaran gamelan uga ana kang ngarani orkestra gamelan Jawa.
 Ing buku kang irah-irahané Music of Java, Jaap Kunst nerangaké yèn gamelan iku kaya komparasikomparasi saka cahya rembulan lan iliné banyu, misterius kaya cahya rembulan lan obah utawa dinamis kaya milining banyu.

Gamelan kalebu pérangan ing kabudayan Jawa. Ing Jawa gamelan lumrahé kanggo musik pangiring pagelaran wayang kulit utawa ringgit, jogèd, uyon-uyon.
Jinisé laras ing gamelan ana loro ya iku laras pélog lan laras sléndro. Saben sèt gamelan duwé instrumén kanggo laras pélog lan sléndro.

1. Ricikan/instrumèn gamelan sajeroning karawitan kanthi fungsional musikal digolongaké dadi telung golongan, ya iku :

Golongan ricikan balungan, ya iku; ricikan-ricikan kang lagu dolanané iku cedhak banget karo rangka gendhing (balungan gendhing). Ricikan utawa instrumèn gamelan ing golongan iki, ya iku;

Saron.

Demung.

Saron barung.

Saron panerus.

Slenthem.

Bonang panembung.

Golongan ricikan/instrumèn garap, ya iku; ricikan-ricikan kang nggarapaké balungan

gendhing, kang kanthi cara nafsiraké banjur nerjemahaké liwat vokabulèr-vokabulèr (konvensi) garapan.
Ricikan/instrumèn kang kalebu ing golongan mau, ya iku :

Rebab

Kendang

Gendèr barung

Gendèr penerus

Bonang

Bonang panerus

Siter

Suling

Gambang

Sindhèn

Gérong

Kelompok ricikan utawa instrumèn struktural, ya iku; ricikan-ricikan kang agawé raketing dolanan kanthi minangka struktur dhedhasar (nentukaké) wujud gendhing.
  Ricikan utawa instrumèn kang kalebu ing golongan mau, ya iku :

Kethuk.

Kempyang.

Engkuk.

Kenong.

Kempul.

Gong.

Kecer.

Kemanak.

Keplok alok.

Kendhang.

SEJARAH GAMELAN

Musik gamelan duwé sajarah kang tuwa saumuran karo kasebaré budaya Hindhu lan Buda ing Nusantara. Mliginé nalika kawanguné karajan-karajan gedhé kaya karajan Majapahit. Jaman Majapahit iki piranti gamelan wiwit kawangun. Mula-mula, gamelan Jawa iku kasil saka budaya Hindhu kang banjur kagubah déning Sunan Bonang.^{[butuh sitiran]} Kagunan perkembangané musik Jawa iki kira-kira ana pas anané kentongan, rebab, tepukan tutuk saka anané gèsèkan ana tali utawa pring tipis nganti nuju prakembangané piranti musik saka bahan logam.

Ngrembakané musik gamelan diperkirakaké nalika anané kenthongan, rebab, tepukan, banjur gèsèkan ing tali utawa pring tipis nganti tekan piranti musik kang digawé saka logam. Gamelan Jawa kalebu musik kanthi nada pentatonis. Nalika dituthuk kanggo ngiringi gendhing. Gamelan Jawa duwé rong puteran ya iku sléndro lan pélog. Sléndro duwé limang nada saben oktaf ya iku 1 2 3 5 6 [C-D E+ G A]. Nadha slendro duwé interval kang kacèké mung sithik. Déné pélog duwé 7 nadha saben oktaf ya iku 1 2 3 4 5 6 7 [C+ D E-F# G# A B] kanhti interval kang bedané utawa kacèké akèh. Komposisi musik gamelan digawé kanthi aturan-aturan kang gumahtok, ya iku gamelan ana rong puteran lan duwé pathet, ana watesé sak gongan lan melodhiné digawé ing unit kang kasusun saka 4 nadha.

Zoetmulder ngandharaken bilih tembung gamel kaliyan piranti musik perkusi ya iku piranti musik ingkang ditabuh. Miturut basa BaliBali wonten istilah gambèlan ingkang dados gamelan. Konon, ing mitologi Jawa, gamelan dipunriptakken déning Sang hyang GuruSang Hyang Guru ing warsa Saka, déwa ingkang mandhégani sadaya Tanah Jawa, kaliyan pura ing Gunung Mahendra ing Medangkamulan (sapunika Gunung Lawu). Sang Hyang Guru punika nyiptakaken 2 Gong kanggé ngundang arwah déwa-déwa, lajeng saged kasusun set gamelan. Gamelan ing jaman rumiyin dipundamel saking watu, wit-witan, balung kéwan. Nalika ing jaman modhèren sapunika, piranti gamelan dipunriptakaken kanthi nglampahi prosès indhustri, ingkang bahanipun werni-werni. Gamelan saged dipundamel saking timah putih (Sn) lan tembaga (Cu), ugi saged dipundamel saking kuningan, singen, utawa Wesi.

Gamelan lumrahé kanggo ngiringi jogèdan, utawa kagunan pertunjukkan kaya ta wayang kulit lan kethoprak.Gamelan lumrahé kanggo ngiringi swara penyanyi Jawa.Penyanyi kang lanang diarani wiraswara déné penyanyi kang wadon jenengé waranggana. Kagunan gamelan kang kerep dipentasaké jaman saiki wujud gamelan klasik lan kontemporèr. Salah sijiné gamelan kontemporèr ya iku jazz-gamelan kang duwé campuran musik kang nadhané pentatonis lan diatonis.

Salah sijiné panggonan kanggo ndeleng kagunan gamelan ya iku ing Kraton Yogyakarta. Lumrahé dianakaké ing Bangsal Sri Maganti. Déné kanggo ndeleng prangkat gamelan kang umuré wis tuwa ya iku ing panggonan bangsal liyané kang manggon rada memburi.

Sumber : https://jv.m.wikipedia.org/wiki/Gamelan