Wednesday, January 15, 2020

GEGURITAN BASA JAWA

GEGURITAN BASA JAWA


Pangertene Geguritan

Geguritan yaiku  puisi jawa anyar kang ora kaiket dening paugeran tertemtu.

Titikane Geguritan

1. Ora kawengku ing pathokan
2. Nggunakake tembung kang pinilih
3. Ora nggunakake basa padinan lan arang nggunakake tembung pangiket
4. Migunakake purwakanthi sastra, swara lan basa
5. Isine mentes

Geguritan tidak pasti

Unsur Intrinsik

1. Tema / Liding Cerita:  pemikiran pokok  kang disuguhake dening panganggit.
2. Pamiling tembung / diksi:   pilihan tembung  kang trep / mathuk kango geguritan.
3. Lelewaning basa / gaya bahasa: mbudidayane panganggit kanthi  milih tembung-tembung  kang dironce kanti endah saenggo ngasilake ukara kang  ngandut lelewaning basa.
Tuladha lelawaning basa:
Sebuah. Personifikasi: ngumpamakake barang  kaya tumindake manungsa
tuladha:  Serngenge  iku ngguyu  mesem  marang sliramu.
b. Metafora: mbandingake barang marang barang liyane kang  sipate pada.
tuladha: Sulastri kui  kembang desa di  Telagareja.
d. Repetisi: penganggit kepingin nuduhke maksude ing geguritan kanthi  mbolan-mbaleni tembung.
tuladha: Aku ngomong yen aku ora  ngapusi , aku ora  mblenjani.
4. Partnership / imajinasi:  gambaran angen-angen / fantasi  penganggit kang diwujudake kanti indra.
5. Latar:  papan nggambarake, swasana, wektu  kangge narik kawigaten.
6. Pesen / amanat:  pesen, nasehat, utawa piwulang becik  kang diwedharake penganggit lumantar geguritan.

Unsur Ekstrinsik

1. Biografi: latar belakang / publikasi uripe penulis
2. Nilai dari sajerone crita: kayata ekonomi, politik, sosial, adat-istiadat, budaya, lan sapanunggalane.
3. Kemasyarakatan: kahanan sosial nalika geguritan ditulis.

Tuladha Geguritan

TITIK SAKA DESA

Bambang P

Dak rungu titir saka desa
Dudu titire eyang, paman, uga biyung
Kang ngudarasa jalaran
Jago-jago padha kluruk wayah sakit
Dak rungu-rungu titir saka desa
Titir lawas saka sangpujangga
Menawa kali ilang kedhunge
Wong wadon ilang wirange
Pasar ilang kumandhang
Uga ha, na, ca, ra, ka kasustran
Nate ngrenggani tanah Jawa
Bakal ilang sirna tanpa sabawa 
Mitra, apa kita tetep ngelus jaja ?!

Jlentrehane:
Liding crita: Kabultur
Pamiling tembung: Titir, ngudarasa, kedunge, wirangi, sabawa, jaja, sangpujangga
Lelawaning basa: Jago-jago padha kluruk wayah sore, Menawa kali ilang kedhunge, Pasar ilang kumandhang
Citran: Pangrasa lan pangrungu
Latar: desa, trenyuh, sakit
Pesen: Aja nglalikake budaya Jawa.

JAMAN

Dening: Muhammad Yamin MS

Jaman geger aku ngungsi ketewer-tewer
Ndhelik sor ngemper
Ngerti-ngerti ketiban genter
Alah bapak balung sate
Uripku ijen-ijenan
Nong, ning, nong, neng, nong, ning, neng, nung

Rekasane urip jaman geger
Ati ora jenjem mangan ora tentrem
Turu ora bisa merem
Pating jledhor bedhil mriyem
Oh, Paiyem .... Paiyem, bojoku sing mati kaliren
Bubar nglairake anak wadon nalika perang rame
Mula bocah wadon mau dakjenengake "Rame"

Oh, Rame-Rame kowe saiki wis genti duwe anak lima semega-semega
Urip jaman merdika, buat apa-apa ana
Kliwat ngedan dadi brandhalan
Omben-omben, mabuk-mabukan
Tan ngerti bedhahing kamardikan

Aku tumbaling putuku
Lelabuhan jebul aji watu
Saiki jaman maju
Apa-apa kolu
Jaman mau wong urip sarwa kesusu
Mlebu-metu neng hotel nyandhing wong ayu
Lah Bapak ra ngerti saru
Nyanyikan neng ngomah padha padu

Damen-damen pari-pari
Biyen-biyen saiki-saiki
O, slamet, slamet
Jamane bundhet ruwet
Ora eling labuh labet
“E, bocah-bocah .... Jaman rong ewu neng ngarepmu
Mangsa borong, neng pundhakmu jaman dadi abang biru
Aku ora ngaru siku, wis simbah turu! ”

(Pangilon, Antologi Geguritan FKY)
Jlentrehane:

Isi Geguritan
1. Obah –owahing jaman, kang lir gumanti, saka jaman geger tumeka jaman 2000-an mangaribawani watak-wantu, lagu lan lageyan kang urip ing jamane.
2. Protese veteran perang marang generasi saiki, amarga anggone ngisi kamardikan cengkah karo gegayuhane para pejuang.

Pesen Moral
Sebuah. Manungsa mbetahaken gesang ingkang tentrem lan aman
b. Ampun damel rekaosipun tiyang sanes
c. Ampun serakah
d. Tanggung jawab marang tugas

Nulis Geguritan

1. Tema Nemtoake
2. Milih tembung kang becik
3. Cacahing gatra (baris) ringkes lan mantes
4. Migunakake tembung kang andhahan
5. Migunakake basa kang endah
6. Pamilihing aksara swara kang trep saengga wirama endah
Sing kudu digatekake nalika maca Geguritan:
1. Wicara / Kualitas Vokal yaiku ala becasa aksara suwara / dhang-dhinge basa, pocapan / lafal (a, å, i, o, è, é, é, è, ta, tha, da, dha) Pamacane geguritan, pocapan kdu cetha, ora kena groyok, pelo utawa rangu-rangu, kejaba kuwi pamacane geguritan kudu bisa ngucapake aksara kanthi bener, umpamine mbedakaken aksara (a, å, i, o, è, é, é, ê, ta, tha, da, dha)
2.  Wirama / Tata cara / Etika maca Geguritan yaiku lagu / iramane, maca geguritan, bisa minangka pandudut (daya tarik) kanggone sing ngrungokake. Banter sendiri wiramane becik kalarasake karo isine geguritan. Laca maca geguritan kanthi dhasar karangan (tema) perjuangan pamacane gurit sing sora lan semangat, berbeda karo yen maca geguritan isi kesusahan, kasmaran pamacane ya kudu luwih alon lan sareh.
3.  Wirasa / Keserakahan / penjiwaan / Pemahaman tegese isi Geguritan, cocok / penere anggone negesi Geguritan. Wirasane nalika maca kudu kaetrepken karo isining geguritan umpamane: nesu, gumbira, sedhih, sereng, wibawa, getun, lan sapanunggalane.
4.  Wirag a / Ekspresi / mimik yaiku cocok / jumbuhing solah bawa obahing badan, polatan, rasa. Obahing badan lan polatan (mimik) kudu luwes (ora kaku), prasaja lan ora katon lamun digawe-gawe.
 Sumber: https://www.synaoo.com/geguritan-materi-bahasa-jawa-kelas-12/

No comments:

Post a Comment